Monday, September 3, 2007

Η ταινία της εβδομάδας: ELEMENT OF CRIME - FORBRYDELSENS ELEMENT

Καταρχάς θα ήθελα να σας καλωσορίσω στη στήλη αυτή, σκοπός της οποίας είναι να προτείνει κάποιους κινηματογραφικούς τίτλους στους αναγνώστες προς θέαση αλλά και να αποσαφηνίσει ή να προβληματίσει ενίοτε σχετικά με την ταινία. Ένας προβληματισμός όμως αποτελεί μία ενδοσκόπηση και γι’ αυτό θα ήταν κρίμα με υπεκφυγές να αποφεύγει να αναφέρει στοιχεία τα οποία θα αποκαλύψουν στον θεατή πληροφορίες (τις οποίες πράγματι είναι πιο όμορφο να ανακαλύπτει μόνος του) αφού έτσι η ενδοσκόπηση δεν θα είναι παρά ψηλάφηση. Συνεπώς η λύση γι’ αυτό είναι να αναφέρεται κάτω από τον τίτλο πως είναι προτιμότερο να έχει δει ο αναγνώστης πρώτα την ταινία και κατόπιν να διαβάσει τον σχολιασμό ώστε να ο σχολιασμός να είναι διάλογος και όχι μονόλογος. Ενώ σε άλλες περιπτώσεις που ο σχολιασμός θα μας εισάγει στην ταινία δε θα υπάρχει σχόλιο.
Οι ταινίες που θα κάνω αναφορά θα είναι ταινίες που είδα πρόσφατα και μου έκαναν είτε ιδιαίτερα θετική εντύπωση είτε αρνητική εντύπωση. Ωστόσο δεν θα περιοριστώ σε ταινίες που παίζει ο κινηματογράφος.
Κλείνω λέγοντας πως φυσικά τα σχόλιά μου δεν αποτελούν αυθεντίες οπότε, ο καλοπροαίρετος σχολιασμός είναι πάντα ευπρόσδεκτος και ακόμα πιο ευπρόσδεκτο είναι να τα συμπληρώσει κανείς με δικές του σκέψεις πάνω στην ταινία.


ELEMENT OF CRIME - FORBRYDELSENS ELEMENT
(Δες πρώτα την ταινία)

Είδος: θρίλερ
Παραγωγή: 1984
Πρεμιέρα στην Ελλάδα: 8 Νοεμβρίου 2002
Διάρκεια: 104’
Σκηνοθεσία: Lars Von Trier

Αφορμή γι’ αυτό το κείμενο, αποτέλεσε η διαφωνία μου με κάποιους φίλους, σχετικά, με το πόσο ωραία , πόσο καλή ή καλά σκηνοθετημένη είναι αυτή η ταινία. Έτσι λοιπόν αυτό το κείμενο σκοπεύει να δώσει μια την κατά το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη θεώρησή μου γύρω από την ταινία.

Πριν όμως ξεκινήσω θα ήθελα να σημειώσω ότι για’ μένα κινηματογράφος είναι μία κατάθεση σκέψεων (με μορφή εικόνας ) πάνω στο πανί, όπου καμιά φορά από τον οίστρο του δημιουργού μοιάζουν ακατανόητες. Επομένως δεν είναι απαραίτητο να καταλαβαίνουμε πάντα τα νοήματα που πραγματεύεται μία ταινία καθώς τα νοήματα είναι προσωπικές αλήθειες του καθενός. Ίσως απαραίτητο είναι αν όχι με δέκτη το μυαλό- λογική, τότε με δέκτη τη συναισθηματική διέγερση που μπορεί να προκαλέσει μία ταινία να αφουγκραζόμαστε τις προθέσεις του δημιουργού, που και πάλι δεν είναι βέβαιο. Έτσι λοιπόν δεν χρειάζεται να εξαγριωνόμαστε κάθε φορά που δεν αντιλαμβανόμαστε κάτι, αλλά πρέπει χαλαρά να αφήνουμε την ίριδα του οφθαλμού μας να απολαμβάνει τις όμορφες εικόνες όπως ο ουρανίσκος τις όμορφες γεύσεις που μερικές φορές μπορεί να μην κατανοεί τα συστατικά του εδέσματος.
Για να είμαστε σε θέση όμως να κάνουμε έναν χρήσιμο διάλογο πρέπει να έχουμε θέσει τις βάσεις γι’ αυτόν.
Περνώ λοιπόν στον κατακερματισμό της ταινίας αναλύοντας όσο μπορώ τα στοιχεία που την συνθέτουν . Ξεκινώντας από τον σκελετό της ταινίας που δεν είναι άλλος από το αφηγηματικό ύφος και το σενάριο.
Εδώ λοιπόν έχουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ταινίας που δεν μένει καθηλωμένη στην επίπεδη αφήγηση. Κινούμενη στον οριζόντιο άξονα κάνει «άλματα» σε αυτό που μπορούμε να ονομάσουμε μεταφυσικό ή παραμυθένιο ρεαλισμό. Σε μια αφήγηση δηλαδή, με ξεχωριστή φαντασία, πλημμυρισμένη από αντιρρεαλιστικές εικόνες δοσμένες όμως πάντα υπό το πρίσμα του ρεαλισμού.
Λύδια λίθο της ταινίας αποτελεί το σενάριο της, που από μόνο του σε εντάσσει σε μία λαβυρινθώδη περιπλάνηση. Αφετηρία της, το ερέθισμα του υποσυνείδητου του πρωταγωνιστή, με συνέπεια, «αδιάβατα» σημεία του μυαλού του να έρχονται στο προσκήνιο (που είναι άλλωστε και αυτοσκοπός του υπνωτισμού ) .
Άμεση συνέπεια αυτού, είναι να γίνουμε μάρτυρες στο ξετύλιγμα ενός ενδόμυχου κουβαριού που είχε καλά κρυμμένο ο Φίσερ (Michael Εlphick ) και να χαθούμε στον καφκικό εφιάλτη του μυαλού του.
Σκεφτείτε όμως τι κρύβουμε στο «υπόγειο» του μυαλού μας…σίγουρα είναι ενστικτώδης και σκοτεινές σκέψεις μας που άλλοι καταφέρνουν να τις δαμάσουν και άλλοι όχι.
Αυτές τις σκέψεις αρχίζει να κυνηγά και ο Φίσερ προσπαθώντας να τις διαλευκάνει. Το μίτο της Αριάδνης εδώ καλείται να παίξει το βιβλίο, ‘‘The Element of crime’’.
Με τις οδηγίες του οποίου προσπαθεί να αναβιώσει ένα, ένα τα κομμάτια από το παζλ που αρχικά είχε συνθέσει ένας serial killer. Οι οδηγίες του βιβλίου αυτού επιτάσσουν τον Φίσερ να μπει στο μυαλό του δολοφόνου και να ακολουθήσει την πορεία, που διέγραψε με μια σειρά από φόνους σε διάφορες περιοχές. Ανακαλύπτοντας έτσι ότι η πορεία της διαδρομής σχηματίζει το αγγλικό γράμμα “H”, που μπορεί να αποτελεί το αρχικό από το όνομα του δολοφόνου (Harie) ή το αρχικό μιας περιοχής που έγινε ένας φόνος (Halem).
Αυτό στο οποίο καταλήγει όμως είναι και η ανατροπή της υπόθεσης μιας και ο υπνωτισμός όπως προείπα ξύπνησε τα φαντάσματα που είχαν στοιχειώσει τον ίδιο. Έτσι η πορεία που ακολουθεί δεν είναι άλλη από την δική του πορεία και τα εγκλήματα που διέπραξε ο ίδιος.
Κλείνοντας με την ανάλυση του σεναρίου, να σημειώσουμε ότι δομείται σε δύο
τουλάχιστον επίπεδα.
Το πρώτο είναι και το προφανές, ήτοι η εξιχνίαση (μέσω του υπνωτισμού ) μιας σειράς εγκλημάτων που ο ίδιος ο υπνωτιζόμενος διέπραξε, χωρίς όμως να έχει γνώση αυτών στην παρούσα φάση. Ο υπνωτισμός τα φέρνει στο φως βάζοντάς τον πρωταγωνιστή στο ρόλο του αστυνόμου κυνηγώντας μια σειρά από φόνους για να έρθει τελικά αντιμέτωπος με τον εαυτό του.
Το δεύτερο επίπεδο μας παρουσιάζει μια βασανισμένη ψυχή που δεν μπορεί να αναπαυτεί και καταφεύγει στον υπνωτισμό για την ίαση της. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι τον δείχνει να κοιμάται πάνω σε οτιδήποτε εκτός από κρεβάτι (με εξαίρεση μια- δυο φορές όπως αυτή που μετά από σεξ με μια γυναίκα που τον ακολουθεί στην περιπλάνησή του, επιτέλους(!!!) ξυπνάει σε κρεβάτι ). Μάλιστα κοιμάται πάνω σε πιρουνιά και κάθε λογής αιχμηρά και άκρως ενοχλητικά αντικείμενα τα οποία συμβολίζουν τα βάσανα που τον τριβελίζουν και δεν του επιτρέπουν να αναπαυτεί.
Επίσης τα πτώματα από γαϊδούρια που συνεχώς συναντάμε επισημαίνει μία παρόμοια ψυχική διάθεση (ίσως είναι επηρεασμένος από τον Ανδαλουσιανό σκύλο του Bunuel μιας και εκεί συναντάμε νεκρά γαϊδούρια ).
Ας περάσουμε τώρα στην πολύ καλή φωτογραφία, που με οικειότητα αντίστοιχη με αυτή του ζωγράφου, ζωγραφίζονται οι εικόνες στην οθόνη.
Με το κίτρινο χρώμα να επικρατεί σε όλη την ταινία, μας παραπέμπει στο κίτρινο χρώμα της ερήμου (κυρίαρχο χρώμα άλλωστε και της Αιγύπτου που βρίσκεται ο πρωταγωνιστής ), αλλά και αντίστοιχα ζεστή και αποπνικτική ατμόσφαιρα.
Αυτό το συναίσθημα προσπαθεί να προκαλέσει στο κοινό και με την εικόνα του ιδρωμένου παχύσαρκου υπνωτιστή.
Στην δημιουργία αυτής της ατμόσφαιρας προσθέτει ακόμα μία πινελιά με τα noir σκηνικά και την ομιχλώδη ατμόσφαιρα που κρατά καλά κρυμμένα αυτά που θέλει να αποκρύψει . Να μη ξεχνάμε μάλιστα ότι η όλη η ιστορία, εξελίσσεται στην διάρκεια της νύχτας, κάτι που φυσικά γίνεται εσκεμμένα, εντείνοντας έτσι την ατμόσφαιρα μυστηρίου. Ένας αριστοτεχνικός τρόπος λοιπόν για να δείξει τις λαβυρινθώδες σκέψεις του καθώς και τα κομμάτια του μυαλού του που προσπαθεί, ο πρωταγωνιστής, να περιμαζέψει μέσα από το σκοτάδι. Εξάλλου εκεί που σε οδηγεί ο υπνωτισμός κρύβεται το σκοτάδι.
Συνδέοντας τα παραπάνω δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε κάτι άλλο από μια ευρηματική και ευφυή σκηνοθεσία που με διάφορα tricks (όπως όταν ο Osborne αφηγείται, πάνω στην εν κινήσει σκάλα της βιβλιοθήκης, την καταδίωξη του υπόπτου) αφήνει καθηλωμένους τους θεατές από το ταλέντο του, Trier, και την μαεστρία που χειρίζεται τα τεχνικά μέσα που διαθέτει.
Επίσης με μεγάλη επιτυχία δημιουργεί στον θεατή -που θα «μπει» στην ταινία και δεν θα μείνει απλός θεατής- μια εσωτερική αγωνία. Αγωνία επειδή έρχεται σε επαφή με μια υπόθεση άγριων φόνων, αγωνία επειδή είναι μια ψυχή που περιφέρεται σε υγρά και σκοτεινά μονοπάτια τα οποία διάβηκε και ο δολοφόνος.
Πως θα μπορούσε κανείς να δείξει μια ψυχή ακυβέρνητη που ανήσυχη ψάχνει να βρει γαλήνη ,καλύτερα , από τη secans στην οποία ο Φίσερ αφήνεται ξαπλωμένος σε ένα κομμάτι ξύλο να παρασυρθεί από την ροή του νερού διαγράφοντας μια πορεία όμοια με αυτή που διαγράφει ένα φύλλο στην πτώση του από το δέντρο;
Πως θα μπορούσε κανείς να μας μυήσει καλύτερα στην διαδικασία του υπνωτισμού από τον υποτονικό ρυθμό που επιλέγει να ακολουθήσει;
Τέλος καλό θα ήταν να υπογραμμίσουμε ότι είναι η πρώτη μεγάλου μήκους του Τρίερ (επομένως γυρίζουμε σε αυτό που είπα παραπάνω για την εντυπωσιακή μαεστρία χειρισμού των τεχνικών μέσω αν και «πρωτάρης» ) αλλά και το χάσμα που υπάρχει σε αυτή την ταινία και τις επόμενες του Τρίερ. Δηλαδή ενώ σ’ αυτή τη ταινία επιλέγει μία σύνθετη αφήγηση γεμάτη τρικ στις επόμενες ( που τον χαρακτηρίζει ωριμότητα περισσότερο και όχι αναζήτηση των δυνατοτήτων του ) ταινίες επιλέγει την μινιμαλιστική οδό δημιουργώντας και το δόγμα 95 όπου τι πιο μινιμαλιστικό μπορεί να δημιουργηθεί;

Cinearitst…

5 comments:

Anonymous said...

φαίνεται ενδιαφέρουσα

Anonymous said...

Καλορίζικη η καινούργια στήλη! Πολύ ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη για blog. Ευγε!

Suspect said...
This comment has been removed by the author.
Suspect said...

ωραιο ποστ!

αν θελεις φιλε συνΑΕΚτζη, ριξε μια ματια και εδω που γραφω και εγω τα δικα μου για το σινε:

http://www.cinemascope.gr/cgi-bin/clinks/category.cgi
?category=/suspectfiles&start=0

? said...

φαίνεται οργανωμένη σελίδα με πολύ υλικό. θα ενημερώνομαι στο εξής για τις νέες ταινίες.Με βλέπω για SIMPSONS αυτή τη βδομάδα